1. Czym jest podwójne opodatkowanie i jaki ma ono wpływ na sytuację osób, które świadczą pracę na terenie Austrii.

 Wyjaśniając kwestię zjawiska tzw. podwójnego opodatkowania należy w pierwszej kolejności wyjaśnić, czym jest obowiązek podatkowy.

Najprościej rzecz ujmując, jest to obowiązek podatnika do rozliczania przed organem podatkowym osiąganych przez niego dochodów. W ramach polskiego systemu prawa podatkowego rozróżnia się dwa rodzaje obowiązku podatkowego – obowiązek nieograniczony oraz obowiązek ograniczony.

2. Na czym to polega?

Nieograniczony obowiązek podatkowy, to nic innego jak obowiązek osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania na terytorium Polski do rozliczenia przed polskim organem podatkowym całości dochodów osiąganych zarówno w Polsce, jak i za granicą.

Przy czym istotnym jest tutaj wyjaśnienie znaczenia pojęcia „miejsce zamieszkania”, gdyż nie należy go utożsamiać – jak niestety często się dzieje – z zameldowaniem na pobyt stały w konkretnym miejscu „na Ziemi”.

Według przepisów polskiego prawa podatkowego miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce [czyli tzw. rezydencja podatkowa] jeżeli z oceny całokształtu faktów i okoliczności wynika, że osoba fizyczna posiada w Polsce centrum

• interesów osobistych lub
• interesów gospodarczych lub
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym [nie musi być to jednak pobyt nieprzerwany].

Specjalnie zwracam przy tym uwagę na spójnik „lub”, gdyż zaistnienie tylko jednej z powyższych okoliczności wystarczy, aby to Polskę uznać za miejsce podatnika dla celów podatkowych.

Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy jest to obowiązek osoby fizycznej niemającej miejsca zamieszkania na terytorium Polski do rozliczenia przed polskim organem podatkowym tylko dochodów osiąganych w Polsce.

3. Jak zatem wygląda sytuacja podwójnego opodatkowania dla osób, które na stałe zamieszkują w Austrii, to tutaj jest zlokalizowane ich centrum życiowe i gospodarcze? Dodam, że w Polsce nie uzyskują żadnego dochodu, ani nie mają tam żadnego majątku.

W takim wypadku – jeżeli nie zostaną spełnione przeze mnie powyżej przesłanki – obywatel nie będzie podlegał obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Nie będzie on musiał także składać żadnych specjalnych oświadczeń w polskim Urzędzie Skarbowym.

Pamiętajmy jednak, że taki podatnik – niepodlegający obowiązkowi podatkowemu w Polsce – może zostać skontrolowany i w ramach tej kontroli będzie musiał wykazać, że jego centrum interesów osobistych i gospodarczych znajduje się w Austrii oraz, że nie przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku.

 Przez centrum interesów osobistych należy rozumieć miejsce, w którym kontrolowany podatnik i jego rodzina zamieszkują z zamiarem stałego pobytu [co więcej jest to potwierdzone m.in. posiadaniem przez niego tzw. Hauptwohnsitz, czyli swoistym odpowiednikiem polskiego meldunku na pobyt stały].

W ramach postępowania kontrolnego polski Urząd Skarbowy będzie badał, czy owo zamieszkiwanie w Austrii jest faktyczne, a nie jedynie wykreowane na potrzeby unikania podwójnego opodatkowania. Rolą kontrolowanego podatnika będzie wykazać tę okoliczność, a będzie to możliwe m.in. poprzez przedłożenie umowy potwierdzającej prawo do lokalu mieszkalnego w Austrii, wyciągu z rachunków bankowych [aby wykazać, że w Austrii regulowane są rachunki oraz prowadzone jest codzienne życie], czy też dokumentów potwierdzających, że dzieci kontrolowanego podatnika właśnie w Austrii uczęszczają do przedszkola albo szkoły.

Jeżeli chodzi o wykazanie, że również w Austrii znajduje się centrum interesów gospodarczych kontrolowanego podatnika, to wystarczającym będzie przedłożenie umowy, na podstawie której świadczona jest praca, albo dokumentacji potwierdzającej, iż prowadzone przez niego przedsiębiorstwo nie ma żadnego funkcjonalnego związku z Polską.

4. A jeżeli osoba opisywana powyżej ma stały meldunek w Polsce?

To powinna z niego czym prędzej zrezygnować.

Proszę pamiętać, że posiadanie miejsca zameldowania w Polsce może uzasadnić twierdzenie Urzędu Skarbowego, że to właśnie adres stałego zameldowania w Polsce jest miejscem, w którym zamierzamy przebywać.

Istnieje zatem ryzyko, że na tej podstawie Urząd Skarbowy obejmie nas obowiązkiem podatkowym w Polsce nawet jeżeli nie zachodzi żaden inny z opisywanych wcześniej łączników podatkowych z Polską.

W mojej praktyce często spotykam się z osobami, które przez swoiste przeoczenie posiadają nadal stałe zameldowanie w Polsce oraz Hauptwohnsitz w Austrii. Jest to sytuacja sprzeczna, gdyż po prostu nie można mieć dwóch miejsc, w których przebywa się z zamiarem stałego pobytu.

5. Jak wygląda sytuacja osób, które zamieszkują na stałe w Austrii i tutaj mają centrum swoich interesów osobistych oraz gospodarczych, ale w Polsce również uzyskują inne dochody?

Zgodnie z zasadą ograniczonego obowiązku podatkowego dochody uzyskiwane w Polsce są rozliczane przed polskim organem podatkowym.

Niemniej jednak, osoba posiadająca takie dochody winna ujawnić je również w zeznaniu podatkowym składanym przed austriackim organem podatkowym, gdyż – pomimo, że nie będzie obowiązku zapłaty od niech podatku – to mogę one wpłynąć na zakwalifikowanie jej do wyższego progu podatkowego w Austrii.

6. Jak zatem wygląda sytuacja osób, które pracują i mieszkają w Austrii, zaś ich rodzina pozostaje na stałe w Polsce. Czy to ma znaczenie?

Oczywiście. W takim wypadku osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu w Polsce w ramach tego co nazwałem nieograniczonym obowiązkiem podatkowym.

Bezsprzecznie bowiem zachodzi sytuacja, w której centrum interesów osobistych takiej osoby znajduje się w Polsce i jest to łącznik wystarczający do włożenia na nią obowiązku podatkowego wobec polskiego Urzędu Skarbowego.

Co istotne, ten obowiązek istnieje także, jeżeli w Polsce podatnik nie zarobił ani jednej złotówki.

Zatem podatnik, którego dochody za 2021 rok pochodzą wyłącznie z pracy w Austrii musi złożyć zeznanie PIT-36 w Polsce i musi liczyć się z obowiązkiem dopłaty na rzecz polskiego Urzędu Skarbowego różnicy pomiędzy podatkiem należnym w Polsce, a podatkiem już zapłaconym w Austrii w ramach metody zaliczenia proporcjonalnego.

O autorze:

Marcin Zatwarnicki z kancelarii Zatwarnicki Słychan Adwokaci